31 шілде күні қылмыстық және қылмыстық процессуалдық ізгілендіруге бағытталған заң күшіне енеді, деп хабарлайды елорда әкімдігінің ресми сайты.
Заңның негізгі ережелері туралы бас прркурордың орынбасары Марат Ахметжанов айтып берді.
Ол 31 шілдеде заңның күшіне енетінін Мемлекет басшысының тапсырысымен қаңтардағы «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» Жолдауын орындау барысында Бас прокуратура әзірлегенін айтып өтті.
«Бұл бөлек заң емес, бұл еліміздегі сот құқық реформасының жалғасы. Осы заңның концепциясына сәйкес, оқшаулау біздің қоғамға, азаматтарға расында қауіп төндіретіндерге жатады. Зорлық жасаған қылмысқа қоғамнан оқшаулауға байланысты жаза қолданылады. Заңда жазаның мерзімін қысқартатын және зорлық көрсетпеген қылмыс бойынша шарттарын жұмсартады, сондай-ақ бас бостандығынан айыруға қаысты емес жазаны өтеу шарттарын бұзса, жауапкершілікті қатайтатын нормалар бар. Жалпы қылмыстық кодекстегі 262 бап өзгереді, қылмыстық-процессуалдық кодексте 45 бап, қылмыстық-атқару кодексінде 9 бап өзгереді», – деді бас прокурордың орынбасары.
Одан басқа, 247 бап бойынша кіші және орта ауыр қылмыстарға баламалы жаза ретінде бірінші рет қоғамдық жұмысқа жегу енгізілмек.
«Ол қаланы, ауылды абаттандыру және ол барлық бап бойынша енгізілмейді. Бұл жазаны қылмысқа, адамның қайтыс болуына, кез келген ауыр және аса ауыр қылмыстарға, балаларға қарсы жасалған қылмысқа қолданбайды», — деп түсіндірді М. Ахметжанов.
Оның айтуынша, бұрын орта және шағын ауыр қылмыстарға төрт түрлі жаза тағайындалған – айыппұл, бостандығын шектеу, бостандығынан айыру, бостандығын шектеу.
«Сотталушы ауыр емес қылмысы бойынша бостандығынан айыру туралы айыппұлын төлей алмай қалғаны барлық жерде дау дамай тудырып, резонанс болып жататын. Сол себепті біз қоғамдық жұмысқа салуды енгізіп отырмыз. Біз соттардың оны көптеп тағайындайтынына сенімдіміз. Енді сотталғандар да қала мен ауылды жинап, көркейтуге үлес қосатын болады. Тұтас алғанда жыл сайын қоғамдық жұмысқа мыңнан астам адам тартылады деп болжап отырмыз», — деді ол.
Екінші енгізген жаңалық – ол айыппұлдың 500-ден 200 АЕК (1,2 млн 481 мыңға дейін азаюы). Ал оны төлеудің уақыты қысқарды – 6 ай емес 3 айға дейін төлеуі қажет.
«Бұл осы институттың толық жұмыс істемегендігінен жасалып отыр. Айыппұл бүгінде аз қолданылуда. Онымен тек 5-10 % соттталғандар ғана тартылады. Оның себебі айыппұлдың сомасы көп, ал төлеу мерзімі өте қысқа – 6 ай. Біз айыппұл тағайындалған жазадан кейін оны бас бостандығынан айыру шарасына ауыстыруға мәжбүр болып жүрдік. Осы мәселеге қатысты жоба біздің адамға еңбекке орналасып, оған бекітілген шығынды өтеуіне мүмкіндік беру керектігін көрсетті», — деді М. Ахметжанов.
Келесі шара – қылмыстық кодекстің 39 бабы бойынша шығынның көлемін екі есе көбейту, оның 20-сы – экономика саласындағы қылмыс, 11 – жекеменшікке қарсы, 8 – зорлық көрсететін қылмысқа қатысы жоқ басқа да тараулар.
«Бұрын ол салық қылмысына ғана қолданылып, басқа қаулы бойынша шығынның мөлшері 1997 жылдан бері қаралмаған. Шығынның көлемін бұрынғы өлшеммен өлшеу дұрыс емес. Мұнда біз шектен тыс жазалап жатқан жоқпыз ба? Ұлғайтудың тонау, ұрлық, қарақшылыққа қатысы жоқ. Бұл түзету 2,5 мың сотталғанға қатысты түзетілмек. Олар сеніп тапсырған мүлікті шығынға батырып, алаяқтық жасағандар. Олардың жаза мерзімі қысқартылады», – деп хабарлады бас прокурордың орынбасары.
Ауыр қылмыстың 12 құрамы бойынша сот баламалы жаза ретінде бас бостандығын шектей алады.
32 қылмыстың ішінде 13 экономикалық қылмыс бойынша, жазаның ең жоғарғы шегі бас бостандығынан айыру мерзімі 2-3 жылға төмендейді.
Еселі айыппұл қолданудың аясы кеңеюде.
«Енді алаяқтық және сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу бойынша айыппұл мөлшері келтірілген шығынның құнын шамамен 10-20 еселеп өтейді.
Алғаш рет сотталып 2 жылға бас бостандығынан айрылған адамдардың жазасын өтеу түрі әлеуметтік қауіпсіз санатта өтеу қарастырылған. Оларды жазасын өтеуге қауіпсіз орындарға жібереді», деді М.Ахметжанов.
Оның сөзінше, барынша қауіпсіз түзету мекемесіне қатаң режимнен 400-ге жуық сотталған ауыстырылады.
Жалпы, болжам бойынша, ізгілендіруге шамамен 5 мың адам қатысады.
Бұл олардың жазадан құтылады деген емес. Бұл жұмыс ақырындап кезең-кезеңімен жүреді. Жазасының басым бөлігін өтеген жазаланушы, келтірілген шығындарды өтеген кезде, оң сипаттама болған жағдайда сот бірден шығарады. Басқа жазасын өтеушілерге кесілген жаза мерзімі қысқартылады», — деді спикер.
Атап өтілгендей ізгілендіру барысы ауыр қылмыс жасағандарға жүрмейді. Олар — кісі өлтіру, адам зорлау, қинау, экстремизм және терроризм, ұйымдасқан қылмыс.
Сонымен қатар, заң мерзімінен бұрын босатылған адамдарға жауапкершілікті күшейтеді, олардың құқық бұзушылық жасамауы үшін қосымша тексеру, қадағалау тәсілдері қолданылады.
Тұтастай алғанда, реформа жүргелі елімізде жыл сайын қылмыс деңгейі 7-10 % азаюда.
2012 жылдан бері түрмеде отырғандардың саны 19 мыңға қысқартылды, бірақ бұл криминогендік жағдайға әсер еткен жоқ.
Сөз соңында атап өткендей, бұл Заңды ізгілендіру арқылы құқық қорғау қызметін нығайтуға, құқық үстемдігін күшейтуге басымдық береді. Осыған байланысты Бас Прокурор Қайрат Қожамжаров барлық құқық қорғау органдарына Заңның ережелерін мүлтіксіз және дәлме-дәл қолдануды тапсырды. Дереккөз: ҚазТАГ.
