Биыл Алаш перзенті, көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Тұрар Рысқұловтың туғанына 130 жыл. Осыған орай Түркістан қаласында “Тұрар және Түркістан идеясы” атауымен халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция өтті. 130 жылдықтың Түркістан қаласында тойлануының символикалық мәні бар. Өйткені Тұрар Рысқұлов түркі тұтастығы үшін күрескен қайраткер еді.
ХХ ғасырдың басында бүкіл Орта Азия халықтары ішінен алғаш болып әйгілі Кремльдің төрінен орын алған Тұрар Рысқұлов ел тағдыры үшін күресті. Аласапыран заманда қазақ қоғамының әлеуметтік және экономикалық дамуы үшін аянбай еңбек еткен тұлға ретінде халық жүрегінде қалды.
Тар заманнан тағылым ретінде қалған Тұрардың бейнесін бүгінгі қоғам феномен ретінде көреді. Оған Түркістанда өткен жиын куә. 130 жылдыққа арналған халықаралық конференцияда Мемлекет басшысының арнайы сәлемін ҚР Президентінің кеңесшісі Мәлік Отарбаев оқып берді.
Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияда сондай-ақ, Сенат спикері Мәулен Сағатханұлының, Мәжіліс төрағасы Ерлан Қошановтың құттықтау хаты оқылды. Елордадан жеткен жылы тілектерді қос палатының депутаттары Дархан Қыдырәлі мен Темір Қырықбаев оқып берді.
Тұрар Рысқұловтың Түркістан идеясы – түркі тілдес халықтардың бірлігін, экономикалық және саяси өзіндік дербестігін қамтамасыз етуге бағытталған тарихи маңызды көзқарас болды. Ол Кеңес өкіметі кезінде толық жүзеге аспағанымен, оның ұлттық мүдде мен тәуелсіздік жолындағы күресі қазақ халқы мен басқа да түркі халықтарының тарихында терең із қалдырды.
Моңғолияның Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті елшісі Баярхуу Дорж, Түркия Республикасының Түркістандағы Бас консулы Илкер Пак та аталған жиынға қатысып, Рысқұлов жайлы мазмұнды әңгіме қозғады, ерен істерін әңгімеледі. Мәселен, Моңғолияның астанасының бұрынғы атауы Ұрға болса, осы күнгі Ұлан батыр атауына өзгерткен Тұрар Рысқұлов еді. Ал, Түркияның бас консулы қазіргі таңда Түркияда қайраткердің есімімен қатар еңбектері де көптеп шығып жатқанын айтты.
Дүниежүзі қазақтар қауымдастығының төрағасы Зауытбек Тұрысбеков мінберге шығып, жас буынға ой салар, жігер берер салмақты ойын ортаға салды. Айта кетсек, Зауытбек Қауысбекұлы Қазақстанның Ресейдегі елшісі кезінде Тұрар Рысқұловтың 1931-1934 жылдары Мәскеуде тұрған үйіне ескерткіш тақта орнатылған болатын.
Халықаралық конференциядағы құрметті қонақтың бірі — Аделя Робертқызы Рысқұлова, Тұрардың немересі. Ол мерей аясындағы шараны ұйымдастырған облыс әкімдігіне алғысын жеткізді. Өз сөзінде Тұрартанушылардың қатары аз екенін, дегенмен, архивте атасының әлі де ашылмаған мол мұрасы жатқанын айтады.
Ғылыми әрі рухани берері мол жиынға Түркістан облысы әкімінің орынбасары қатысып, өңір басшысы Дархан Сатыбалдының ықыласын жеткізді.
Рысқұлов ұлт жанашыры болды, оның бүкіл саналы ғұмыры ұлт мүддесі жолындағы қиын күреспен өтті. Сол уақыттың өзінде Германияға 70 баланы оқуға жіберіп, Алаш идеясын Еуропаға жеткізуді мұрат етті. Ясауи атындағы оқу ордасында өткен маңызды басқосуда ректор Жанар Амангелдіқызы да сөз алып, келген қонақтарға, баяндама жасаған азаматтарға алғыс білдірді. Оның білім алушы студенттер үшін маңызды жиын екеніне тоқталды.
Мазмұнды жиын әрі қарай панельдік сессиямен жалғасын тапты. Онда Тұрар Рысқұловтың тұлғалық болмысын айқындай түсетін еңбек жолы жайлы тарихшылар, тұрартанушылар баяндама жасады. Осы сәтте залда отырған тыңдарманның қатары сейілді. Дегенме, руханиятты түсінетін, ұлт үшін күрескен қайраткер тұлғалардың қадірін білетін жандар құлақ түре тыңдап отырды.
Халықаралық конференцияны Рысқұловтың жерлесі, ғасыр жасаған Мұратәлі Төлепбергенұлы қорытындылады. Елі үшін күрескен азаматты ұмытпай, еске алып, өнегелі іс жасаған Түркістан облысына алғыс білдіріп, батасын берді. Конференциядан шыққан қонақтар университет ауласындағы Тұрар Рысқұлов аллеясына 130 түп шынар ағашын отырғызды.
Бірнеше жылда өзегін кеңейтіп, саялы орынға айналатын жер Рысқұловтың 130 жылдық мерейтойынан естелік ретінде мәңгі қалары анық. Ал ертең, 16-қарашада туған жері Түлкібас ауданында рухани шара жалғасады деп жоспарлануда.
