Google Дүниежүзілік саяхат және туризм кеңесінің мәліметі бойынша 2019 жылы туризм мен саяхаттың жаһандық ЖІӨ-ге тікелей және жанама үлесі 8,9 триллион долларды (әлемдік ЖІӨ-нің 10,9%) құрады. Тиісінше, әлемдегі әрбір 10-шы адам туризм саласында жұмыс істеген.
Туризм – экономиканың үлкен саласы. Оның дамуына әлемнің барлық дамыған елдері бұрыннан қызығушылық танытып келеді. Әлемдік экономикада туризм тек мұнай өндірумен бәсекелесе отырып, жетекші орын алды.
Бүкіл әлемде электронды есептеуіш машиналардың қарқынды дамуы және туризмге автоматтандырудың енгізілуі оны халықаралық ақпараттық технологиялар мен процестердің де саласына айналдырады.
Әлеуметтік тұрғыдан алғанда туризм аймақтарға да үлкен әсер етеді: туризмнің дамуының арқасында жүздеген мың жұмыс орындары пайда болады, байланыс жүйелері дамиды, жергілікті халықтың мәдениеті мен сауаттылығы артады және т.б. өнеркәсіптік және мәдени орталықтардан шалғай жатқан аймақтардың саны, тек ол бір және осы функцияларды орындай алады.
Туризмді дамытудың әлемдік тәжірибесі көрсеткендей, туристік индустрия жоғары табысты болуы үшін туристік нарықтың барлық қатысушыларының, мемлекеттік және жеке секторлардың күш-жігерін біріктіру қажет. Ал бұл жерде үкіметтің рөлі мемлекетаралық, мемлекеттік және жеке деңгейде туризм индустриясының даму саясаты мен жоспарлауын үйлестіруді қамтамасыз ету болып табылады.
Айта кету керек, коронавирустық пандемия аясында енгізілген шектеулер мен туындаған жаһандық дағдарыстың салдары салдарынан туризм саласы айтарлықтай шығынға ұшырады. Әр ел шама шарқынша бұл түйіткілдің түйінін тарқатуға тырысты. Жоспарлар түзім, түрлі бағдарламалар қабылдап жатты. Туризм саласы айтарлықтай дами қоймаған елімізде де әрбір өңір өз жоспарларын жасады.
Мәселен, еліміздің республикалық маңызы бар қала статусына ие болған Шымкент қаласының туризм және сыртқы байланыстар басқармасы туризмді дамыту мақсатында туристік инфрақұрылымды дамытуда инфрақұрлымды дамыту, маркетингтік ілгерілету, креативті индустрия және сыртқы байланыстарды нығайту секілді төрт негізгі бағытта жұмыс жүргізуде.
Жүргізілген жұмыстың нәтижесінде ағымдағы жылдың 6 айлық (II-тоқсандық) қорытындысы бойынша, қалаға келген туристер саны 216 249 адамды құрап, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 31,7%-ға артты (152 224 адам), оның ішінде 200 549 адам ішкі туристер болса, 15 700 адам шет ел азаматтары.
Ал «экспресс-статистикалық» ақпаратқа сәйкес үстіміздегі жылдың 9 айында өңірге 300 000-ға жуық турист келетіні күтіліп отыр.
Жалпы Шымкент қаласы аумағында орналастыру орындарының саны 2021 жылы 125 құраса, 2022 жылдың 6 айында 148 өскен (18,4%) құрап отыр.
Жалпы туристерді қабылдау көрсеткіші бойынша Шымкент қаласы республикада Алматы мен Нұр-Сұлтан қалаларынан кейінгі үшінші орында. Шет мемлекеттерден келетін туристердің басым бөлігін Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Түркия және Қытай азаматтары құрайды. Ал «E-qonaq» туристерді тіркеу бірыңғай жүйесінің мәліметтеріне сүйенсек, шет елдік туристердің ең көп келетін мерзімі – бұл наурыз айы.
Инфрақұрылым туризм индустриясының негізгі құрамдас бөлігі. Бұл бағытта ауқымды жұмыстар басталып, өз жалғасын тауып келеді. Туристік орындардың инфрақұрылымын жетілдіру мақсатында Қаратау ауданы әкімдігімен бірлесе отырып Сайрам тұрғын алабында орналасқан «Ибрагим ата» және «Қарашаш ана» кесенелерінің аумағын абаттандырудың эксиздік жобасы әзірленді. Жобаға сәйкес, кесенелердің аумағында туристерге қолайлы жағдай жасау, атап айтқанда кіре беріс, көлік тұрағы мен дәрет алу орындарын ретке келтіру, жан-жағын көгалдандыру, бастырмасы бар орындықтар қою қарастырылған. Жобамен танысып, Өзіңіз қолдау білдірген жағдайда, құзырлы басқармалармен және аудан әкімдігімен тиісті жұмыстарды жүргізетін боламыз.
Сонымен қоса, Шымкент қаласы Сайрам тұрғын алабындағы туристік ақпараттық қолжетімділікті арттыру мақсатында 4 – дана туристік табло-стенд орналастыруды бастадық. Стенд – табло тұрғын алабтағы барлық тарихи-мәдени және сакралды нысандарға жол сілтейтін болады. Жоба ағымдағы жылдың 20 қыркүйегінде жүзеге асты.
Жалпы Шымкент қаласы бойынша Республикалық маңызы бар тарихи және мәдениет ескерткіштерге Абдель-Азиз баба, Ибрагим ата, Қожа Талих, Мірәлі баба, Қарашаш ана кесенелері, Қызыр мұнарасы және Сайрам қалашығы енген.
Бұқаралық туризм ХХ ғасырдың феномені болып табылады, өйткені ол негізінен автомобильдер мен реактивті ұшақтардың арқасында заманауи көрініске ие болды. Дегенмен, адамдар ежелден бері негізінен аштықтан немесе қауіптен аулақ болу үшін саяхаттаған. Алғашқы адамдардың (Homo erectus) қалдықтары Батыс Еуропада, Африкада, Қытайда және Явада табылған. Бұл факт ежелгі адамдардың ешбір көлік құралынсыз ұзақ жол жүруге керемет қабілетін бар екендігінің айғағы. Финикиялықтардың ақшаны ойлап табуы және біздің эрамызға дейінгі 4 мыңжылдықта басталған сауданың дамуы саяхаттың қазіргі дәуірінің басы ретінде анықтауға болады. Финикиялықтар жалпы жазу мен дөңгелекті де ойлап тапты, сондықтан оларды «туристік бизнестің» негізін салушылар деп санауға болады.
Жоғарыдағы туризмнің негізін қалағандардың жаңалықтарынан қазіргі кездегі маркетингтің көрінісін аңғарасың. Маркетинг – туризмді ілгерілетудің маңызды бөлігі.
Бүгінгі таңда Шымкент Астана және Алматы қалаларымен қатар Қазақстанның МІСЕ туризмінің орталықтарының бірі болуға барлық алғышарттарға ие. Оған қаланың географиялық тұрғыда ыңғайлы орналасуы, әртүрлі бағыттағы іс-шараларды өткізуге қолайлы инфрақұрылымы, ивент және жарнамалық агенттіктердің болуы жағымды әсер етеді. Осы ретте, басқарма тарапынан қала туризмін дамытудағы басты бағыттардың бірі ретінде – оқиғалы туризмді дамытуды қолға алып отыр.
Мәселен, егер бірінші жартыжылдықта «Наурыз» және «Қала күні» сияқты мерекелер аясында «Дәмдәстүр», «Балмұздақ фест» гастрономиялық фестивальдерінен тұратын оқиғалар қатарын қалыптастыруға баса назар аударсақ, ал күзде талантты жастар мен туристік бизнесті қолдау үшін имидждік іс-шаралар құруда үлкен жоспарларымыз бар. Осы кезеңде «Мобилография» фестивалін, «Shymkent Tourism Awards» конкурсын, цитадельде лазерлік шоу, қолөнершілерді қолдау аясында «Этно Шымкент» фестивалін өткізуді жоспарлап отыр.
Бұдан басқа, өңірдің туристік әлеуетін танымал ету және ілгерілету үшін Қазақстанның және басқа елдердің туроператорлары, БАҚ және блогерлері үшін ақпараттық тур ұйымдастырмақ.
Сонымен қатар, көктем мезгілінде «National Geographic Kazakhstan» компаниясымен бірлесе экспедиция, «Қазақстан Мотофедерациясымен» бірлесе мото маусымының ашылуы, «Мобильді арбат» секілді іс-шаралар өтті.
Кез-келген халықаралық шара сол өңірдің, аймақтың туризміне елеулі үлес қосады. Осы ретте ағымдағы жылдың маусым айында «Visit Shymkent» туристік-ақпараттық орталығының бастамасымен және «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ қолдауымен түркітілдес мемлекеттердің туристік орталықтарының тұңғыш конференциясы өтті. Аталған шараға Өзбекстан Республикасының Туризм министрлігі мен өңірлік туризм департаменттері, Қазақстанның 7 өңірінің туристік орталықтарының басшылары мен онлайн режимде Қырғызстан, Әзірбайжан және Тәжікстан елдерінің өкілдері қатысқан болатын.
Ал өңірдің туристік әлеуетін жарнамалауда келесі бағыттарда жұмыстар жүргізіліп отыр:
Мәселен, жыл сайын қаланың көрікті жерлері туралы интерактивті альбом шығарылуда. Аталған жарнама құралы арқылы турист өңіріміздің туристік нысандары туралы ақпаратты бір кітапта арнайы бейнероликтер түрінде 3 тілде (қазақ, орыс және ағылшын) ала алады.
Сондай-ақ, өңірдің туристік өнімдерін ішкі және халықаралық нарықта ілгерілету мақсатында Астана мен Алматы қалаларында өткен қазақстандық халықаралық көрмелерде Шымкенттің арнайы стенді ұйымдастырылып, таныстыру жұмыстары жүргізілді. Астанадағы көрмеде қала стенді «Ең үздік стенд дизайны», ал Алматы қаласында «Үздіктердің үздігі» номинацияларын жеңіп алды. Ал, Ақтау қаласында өңіраралық туристік бизнес өкілдерімен кездесу өтіп, Шымкенттің туристік әлеуеті туралы презентация жасалды.
Бұдан бөлек, Катар, Әзірбайжан, Грузия, Түркия мемлекеттерінде арнайы роуд-шоу ұйымдастырылып, Шымкенттің көрікті жерлерінің таныстырылымы өтіп, екіжақты келіссөздер мен бауырластық және серіктестік байланыс орнату, ынтымақтастық туралы келісімдерге қол жеткізілді.
Үшіншіден, қаланың танымалдығын арттырып, туристерді тарту мақсатында әлеуметтік желілер арқылы «Бақытты қалаға саяхат» конкурсы 5 рет ұйымдастырылды. Оның ішінде екі жеңімпаз еліміздің Астана және Ақтау қалаларының тұрғындары, сондай-ақ 1 жеңімпаз Катар мемлекетінің азаматы қалаға келіп, арнайы экскурсиялық бағдарламаға қатысып, өңірдің туристік нысандарымен танысса, Баку және Алматы қалаларынан қатысқан қос жеңімпаз осы айда Шымкентке келетін болады.
Төртінші, Мемлекет басшысы Қ.К. Тоқаев өскелең ұрпаққа жол ашу үшін барлық жағдайды жасау қажеттігін айта келе, 2022 жылды «Балалар жылы» деп жариялады. Осы мақсатта «Visit Shymkent» орталығының ұйымдастыруымен ағымдағы жылдың қаңтар-маусым айларында балаларға арналған 50 туристік экскурсия ұйымдастырылып, оған жалпы саны – 2 500 мектеп оқушысы қатысты.
Жоғарыда аталғандардан бөлек, әуе борттарында аудиохабарламалар мен мақалалар жариялау, жарнамалық-ақпараттық материалдар шығару, роликтер дайындау секілді жарнама жұмыстары да тұрақты негізде жүргізіліп отырады.
«Креативті индустрия» терминінің экономикалықтан әлеуметтік-мәдени дейінгі бірқатар коннотациялары бар. Адамның интеллектуалдық қызметімен қандай да бір түрде байланысты сектор. «Креативті индустрия» терминін алғаш рет 2000 жылы Нью-Йорктегі Businessweek журналы қолданды және содан бері кеңейе түсті. Шығармашылық салалардың негізгі сипаттамалары шығармашылық қызметтің әртүрлі салаларындағы инновациялық технологиялардың маңызды рөлі болып табылады: ойын әзірлеу, бағдарламалық өнімдердің кең спектрі, виртуалды және толықтырылған шындық өнімдері, музыка, өнер, жарнама, сәулет, кинематография, анимация, дизайн. және шығармашылық қызметпен тікелей немесе жанама байланысты басқа салалар.
Шымкент қаласының туризм және сыртқы байланыстар басқармасы туризмді дамытудың тағы бір бағыты креативті индустрия. Қала әкімінің жеке қолдауымен басқармаға креативті индустрия функциясы берілді. Осы бағытта, басқарма ең алдымен, салада қамтылған кәсіпкерлік субъектілеріне талдау жасап, қала бойынша креативті индустрия нарығында 3 513 кәсіпкер жұмыс жасайтындығы анықталған. Бұл белсенді шағын және орта кәсіпкерлік өкілдерінің 4,26%-ын құрайды.
Жалпы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысымен бекітілген арнайы тізбеге сәйкес креативті индустрия саласына 11 бағытта 56 ОКЭД енгізілді.
Осы орайда, креативті индустриядағы бизнеске қалай қолдау көрсету керек екендігін түсіну үшін біз қадамдық жол картасын жасадық. Оны, ең алдымен, қаламыздағы креативті экономика нарығын сараптаудан бастадық. Креативті индустрия субъектілеріне барып, жеке кездесіп, өзекті мәселелерді айқындап, әлеуетті 3 бағытты анықтап алды, олар:
- Кино, анимациялық фильм өндірісі және музыка, салада ресми түрде 125 компания жұмыс жасайды;
- Дизайн және сән, қала аумағында бұл бағытта қызмет көрсететін 99 ұйым тіркелген;
- Қолөнершілік, Шымкент қаласы бойынша жеке және отбасымен бірге қолөнер бұйымдарын әзірлейтін 65 қолөнерші бар.
Жоғарыда атап өткенімдей, біз бұл бағыттағы кәсіпкерлермен кездесіп мемлекеттік қолдау көрсету бойынша түсіндірме жұмыстарын жүргізілді. Қазіргі таңда «Іскер қала» кәсіпкерлерді қолдау бағдарламасы аясында 1%-бен кредит алу мақсатында бірқатар кәсіпкер «СПК «Shymkent»-тің фронт-офисімен жұмыс жасауда.
Басқармадағы басымды бағыттардың бірі – сыртқы байланыстарды нығайту. Шымкент қаласының инвестициялық тартымдылығын насихаттау, туристік әлеуетін таныстыру мақсатында сыртқы байланыстарды дамыту бойынша шетелдік дипломатия өкілдерімен және компаниялармен қала басшылығының 17 кездесуі ұйымдастырылды.
Сонымен қатар, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі, БАӘ-нің Қазақстандағы елшілігімен бірлесе Шымкент қаласында Араб Әмірліктерінің Бас консулдығы ашылады.
Қазіргі таңда Шымкент қаласында бауырлас қалалардың 10-бар болса, 2022 жылдың соңына дейін қосымша 7 қаламен бауырластық қатынас орнатуды жоспарлап отырмыз. Оның ішінде: Қытайдың Далянь және Сиянь, Италияның Генуя қаласы, Әзірбайжанның Гянджа қаласы, Литваның Каунас қаласы, Болгарияның Пловдив қаласы, Татарстанның Қазан қалалары.
Бауырлас қалалармен жалпы жобаның құны 1 млрд 999 млн долларды құрайтын, бірлескен Шымкент қаласында орналасқан іске асқан 18 жобалар бар. Іске асырылғалы жатқан бірлескен жобалар саны: 3 – дана. Жалпы құны 37.6 млн доллар.
Оның ішіндегі іске асқан ауқымды жобалар қатарына:
- Мұнай өңдеуді модернизациялау және өңдеу жобасы бойынша бірлескен компаниялар (Қазақстан тарапынан – ПетроҚазақстанОйл Продакст) – (шет ел тарапынан – CNPC Қытай Ұлттық компаниясы).
Жоба құны 1 млрд 800 млн доллар;
- ПВХ профильдерін шығару бойынша цех (Қазақстан тарапынан – Gold Aluminium ЖШС) – ( шет ел тарапынан – Аднан Чалышкан инвесторы). Жалпы жоба құны 10 млн доллар;
- 50 МвТ күші бар СЭС соғу жобасы (Қазақстан тарапынан – Hevel Kazakhstan) – (шет ел тарапынан – Авелар Солар Технолоджи компаниясы). Жоба құны 20 млн доллар;
Бұдан бөлек, сыртқы байланыстарды нығайтып, екіжақты қарым-қатынас орнату мақсатында жыл соңына дейін Әзірбайжан, Грузия, Италия, Греция, Жапония, Оңтүстік Корея, Түркия, Канада секілді елдерге барып, өңірдің туристік-инвестициялық мүмкіндіктерін таныстыру қарастырылуда.
Ал жуырда Шымкент қаласында Араб Әмірліктерінің Бас консулдығы ашылады. Аталған мәселе Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігі, БАӘ-нің Қазақстандағы елшілігімен бірлесе жүргізілмек. Бұл туралы Шымкент қаласы Туризм және сыртқы байланыстар басқармасының басшысы Ерлан Қыдыров баспасөз мәслихатында айтып өтті. Ерлан Ермекұлының сөзінше, Шымкенттің инвестициялық тартымдылығын насихаттау, туристік әлеуетін таныстыру мақсатында сыртқы байланыстарды дамытудың маңызы зор. Осы ретте, шетелдік дипломатия өкілдерімен және компаниялармен де біршама нәтижелі кездесулер өткен. Қазіргі таңда Шымкент 10 қаламен бауырлас қатынас орнатса, жыл соңына дейін қосымша 7 қаламен ынтымақтастық құруды жоспарлауда. Оның ішінде: Қытайдың Далянь және Сиянь, Италияның Генуя қаласы, Әзірбайжанның Гянджа қаласы, Литваның Каунас қаласы, Болгарияның Пловдив қаласы, Татарстанның Қазан қалалары бар.
Бүгінде Шымкент қаласына келуші туристер саны 6 айлық көрсеткіш бойынша 216 249 адамды құраған. Ал «экспресс-статистикалық» ақпаратқа сәйкес 9 айда шаһарға 300 000-ға жуық турист келетіні күтіліп отыр. Жалпы туристерді қабылдау көрсеткіші бойынша Шымкент қаласы республикада Алматы мен Нұр-Сұлтан қалаларынан кейінгі үшінші орында. Шет мемлекеттерден келетін туристердің басым бөлігін Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Түркия және Қытай азаматтары құрайды. Туристер санының артуына Шымкент қаласынан тікелей бағыттағы әуе рейстердің көбеюі тікелей әсер етеді. Оның ішінде ішкі рейстер Нұр-сұлтан, Алматы, Ақтау, Атырау, Семей және Қостанай қалалары және Халықаралық бағытта Стамбул, Мәскеу, Анталия және Кутаиси қалаларына жүруде.
Сондай-ақ, «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ-мен бірлесе Қазақстан бойынша әзірленген «NeoNomad 2022» гранд-турына Шымкент қаласынан «Shym qala» тарихи-мәдени кешені енгізілген. Аталған жобаның басты мақсаты — Қазақстан Республикасы ішінде туристер келуге ұсынылатын орындардың тізімін қалыптастыру. Туристер өз кезегінде аталған фотоспоттарда суретке түсіп (20 нысанда) «Kazakh Tourism» ҰК» АҚ-ға жолдаса, «Қазіргі Заманғы көшпенді – NeoNomad 2022» атағын алады. Сонымен қоса, компания ұсынған заманауи бейнедегі «Kazakhstan» брендтік сағатына ие болады.
Айта кетерлігі, басқарма тарапынан да Цитадельде орналасқан фотозона бойынша да конкурс басталған. Дәл сол рамкада фотоға түсіп, #VisitShymkentNeo хэштегі мен @visitshymkent, @shymkent_tourism парақшаларын белгілеп және жазылған адам арнайы бағдарлама арқылы таңдалып, сыйлыққа ие болады.
Туризм экономиканың көлік және коммуникация, құрылыс, ауыл шаруашылығы, халық тұтынатын тауарлар өндірісі және тағы басқа сияқты негізгі салаларына үлкен әсер етеді, яғни. әлеуметтік-экономикалық дамудың өзіндік катализаторы қызметін атқарады. Өз кезегінде туризмнің дамуына әртүрлі факторлар әсер етеді: демографиялық, табиғи-географиялық, әлеуметтік-экономикалық, тарихи, діни және саяси-құқықтық. Туризмнің экономикалық дамуы әлемдік экономикалық нарықтағы әсерлі деректермен сипатталады.
Олар туризмнің әлемнің көптеген елдерінде ең қарқынды дамып келе жатқан сала екенін және оның әлемдік экономикадағы рөлінің үнемі өсіп келе жатқанын көрсетеді. Сондықтан да туризмді дамыту арқылы экономикамызды дамытуға зор септігін тигіземіз. Сондай-ақ, жоғарыда атап өткеніміздей, туризм арқылы, сол ортадағы мәдениет де қалыптасып, оң өзгерістер орын алады. Қай жағынан болсын ұтымды саланы дамты жұмыстары ғана бізді күтіп тұр. Шымкенттің климатының жайлылығын, табиғатының әсемдігін және жаһандық даму үдерісіне сай келуі аталмыш саланы алдағы уақытта мықтап қолға алып, жергілікті тұрғындары көптеп жұмысқа тарту міндеті тұр.
