«Әйтеке би ауылынан — Әйтеке бидің туған жеріне». Дәл осы атаумен басталған «Айғақ» телеарнасы мен Дүниежүзі қазақтар қауымдастығымен бірлескен жобасы жалғасты. Бұл жолы бабаның сүйегі жатқан өңірге табан тіредік. Шымкент қаласынан 600 шақырым жол жүріп, Өзбекстан Республикасындағы Науаи облысының шығысында жатқан Нұрата кентіне келдік. Ат терлетіп, ұзақ жол жүріп жеткендегі мақсатымыз — Әйтеке би кесенесін көру, баба рухына құран бағыштау.
Жол бойы талай қызықты оқиғаға кезігіп, жаны жайсаң жандармен жүздестік. Жөн сұрадық. «Жол мұраты жету». Діттеген жерімізге кешқұрым жеттік. Ниеті түзудің, амалы да түзу. Айымыз оңынан туып, жолымыз да бола кетті. Нұрата кентінде бізді ислам дінін насихаттап жүрген Саййид Қожа Насриддин ишан баба әулеті қарсы алып, құшақ жайып есігін ашты. Қонақжайлығын көрсетті.
Айта кетейік, Саййид Қожа Насриддин ишан баба Өзбекстанның екі президентімен де көзі таныс. Қазақстанмен көршілес жатқан мемлекеттің тұңғыш президенті Ислам Каримовтың Нұратаға келген сапарында тілдесіп, кесененің бой көтеруіне себепкер болған ақсақал. Яғни, сол кездегі Қазақстанның елшісі Зауытбек Тұрысбековке Өзбекстанның президенті Ислам Каримовтың қабылдауында болып, кесене құрылысы мәселесін шешуге кеңес берген. Айта кетейік, Зауытбек Тұрысбеков бүгінде Дүниежүзі қазақтары қауымдастығы төрағасының бірінші орынбасары. Сондай-ақ, Ишан баба Өзбекстан Республикасының президенті Шавкат Мирзиёевпен де таныс. Қазақстан мен Өзбекстан елдерінің арасындағы достықты мықты насихаттап, көпір болып жүрген қариямен біз де осылайша таныстық.
Нұрата кентінде бір күн түнеп шыққан біздер күннің ертеңіне Әйтеке би бабаның кесенесіне бардық. Таң сәріден ниет етіп, сауабы мен маңызы мол діни ғұрыппен құрбандыққа мал шалдық. Мұнан кейін, баба рухына арнап аймақтың ишан бабасы құран сүрелерін түсірді.
Қазақта үш би бар. Соның бірі неге мұнда жатыр деген орынды сұрақ туындайды. Əйтеке Байбекұлы 21 жасында Бұқара мен Самарқан төңірегіндегі қазақ, өзбек, қарақалпақтардың бас биі болған. Ресми түрде хан кеңесшісі болып та тарихта қалған. Өзін дана, әділ би, аузы дуалы шешен, ішкі және халықаралық күрделі мәселелерді шешуде төреші ретінде таныта білген тұлға. Дүниедан озар алдында Нұратаға жерлеуді аманат еткен деседі. Баба ұрпақтары әлі күнге дейін Нұрата маңында өмір сүріп жатыр. Ал, біразы Сыр бойы мен Ақтөбе облысына көшіп кеткен. Бұл деректерді Нұрата кентінің белгілі ақсақалы Саййид Қожа Насриддин ишан баба айтып берді.
Кесене 1700 жылы лай балшықтан тұрғызылған. Арада үш ғасыр уақыт өткенде тозығы жеткен кесенені 2008 жылы күйдірілген кірпіштен өріп, мəрмəр тастан қайта құрылысы жүргізілген. Игі тірлікке ел ағасы, Оңтүстік Қазақстан облысының құрметті азаматы Шахарбек Усманов жəне Əйтеке бабаның ұрпақтары қолдау көрсетеді. Елеулі еңбекті еске алып, баба басында кесененің тұрғызылуында мұрындық болған Шахарбек Усмановқа да құран бағыштадық. Осылайша, бабаның зираты жаңарған. Жыл сайын 18-мамыр кесенеде ас беру дəстүрге айналған. Баба жатқан тарихи орын мұражай, мешіт, қонақтарға арналған бөлмелерден тұрады. Төрінде Əйтеке би мен Сейітқұл қажының сүйегі жатыр.
Міне, осылайша Əйтеке Байбекұлының кесенесінде «Айғақ» теларнасының ұйытқы болуымен, бір топ азаматтар болды. Шығармашылық ұжым арнайы түсірілім жасады. Бұл фильмді толығырақ алдағы уақытта «Айғақ» телеарнасынан көре аласыздар.
Бағлан БАЙКӨБЕКҚЫЗЫ, Айтолқын МОЛДАБЕКОВА
