Заң қызметтерінің қолжетімділігі бүгінгі күннің маңызды мәселенің бірі. Тақырыпты кеңінен талқылау мақсатында Ospanova Law Group компаниясының директоры, құқықтану саласының маманы, заңгер Айгүл Оспановамен сұхбаттасқан болатынбыз.
- Айгүл Омарқызы, бүгінгі таңда Қазақстанда заң қызметтерінің қолжетімділігі қандай деңгейде? Осы мәселеге тоқталып кетсеңіз.
- Бастапқыда айта кетерлік жайт, Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес, әрбір азамат өз құқықтары мен бостандықтарын қорғауға құқылы. Дегенмен, бұл құқықты іске асыруда көп қиындықтар туындайды. Ауылдық жерлердегі тұрғындар, әлеуметтік осал топтар және шағын бизнес өкілдері білікті заң көмегіне жиі қол жеткізе алмайды. Негізгі қиындықтардың бірі — заң қызметтерінің қаржылық қолжетімсіздігі. Өкінішке орай, көптеген адамдар адвокатпен кеңесуге немесе қажетті құжаттарды әзірлеуге мүмкіндігі жоқ, әсіресе шалғай аймақтарда.
- Қазір Қазақстанда заң көмегі мен құқық қорғау жүйесінің жағдайы қалай жақсартылып жатыр? Мемлекет қандай қадамдар жасауда?
- Қазақстанда заң көмегін көрсету үшін белгілі бір мемлекеттік жүйелер бар. Мысалы, халықтың әлеуметтік осал топтарына тегін заң көмегін көрсетуге арналған бағдарлама іске қосылған. Алайда, бұл көмек тек шектеулі мәселелермен ғана байланысты және кейде ол жедел әрі тиімді бола бермейді. Сондықтан мемлекеттік қолдау маңызды, бірақ оның тиімділігі әлі де жетілдіруді қажет етеді.
- Осы жағдайды жақсарту үшін қандай шаралар қажет деп ойлайсыз?
- Менің ойымша, негізгі шешімдердің бірі — цифрландыру. Яғни, заң қызметтерінің қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін заманауи технологияларды пайдалану өте маңызды. LegalTech стартаптары, онлайн платформалар мен мобильді қосымшалар дамыған елдерде тиімді жұмыс істеп жатыр. Қазақстанда да мұндай құралдарды белсендірек енгізу қажет. Мысалы, бірыңғай онлайн деректер базасын құрып, заңгермен кеңес алу немесе құжаттарды рәсімдеу үшін бірнеше платформаны біріктіруге болады. Бұл халыққа заң көмегіне қолжетімділікті айтарлықтай жеңілдетер еді.
- Дұрыс айтасыз. Ал ауылдық жерлер үшін қандай шешімдер ұсынылуы мүмкін?
- Ауылдық жерлер үшін ерекше шешімдер қажет. Мобильді қосымшалар немесе арнайы бейімделген онлайн қызметтер арқылы оларды жеңілдетуге болады. Сонымен қатар, жасанды интеллект технологияларын пайдалану арқылы заң көмегін автоматтандыру мүмкіндіктері де бар. Мысалы, стандартты кеңестер мен сұрақтарға жауаптарды автоматты түрде беретін жүйелерді енгізуге болады.
- Айгүл Омарқызы, мемлекет пен бизнес бұл салада қалай бірігіп жұмыс істей алады?
- Бұл жерде мемлекет пен бизнес бірлесіп жұмыс істеуі өте маңызды. LegalTech жобаларын қолдауға арналған субсидиялау бағдарламалары мен гранттар керек. Бұл бизнестің инновациялық шешімдер ұсынуына көмектеседі. Сонымен қатар, халықтың құқықтық сауаттылығын арттыруға да көңіл бөлу керек. Әрбір адам өз құқығын түсінсе, өз мәселесін тез әрі тиімді шешуге болады.
- Қазақстанда заң қызметтерін халық үшін қолжетімді ету үшін қандай қадамдар жасау керек деп ойлайсыз?
- Заң қызметтері ешбір жағдайда артықшылық болмауы керек — олар әрбір азамат үшін қолжетімді және сапалы болуы тиіс. Қазақстанда бұл мәселені шешу үшін барлық мүмкіндіктер бар. Құқықтық қолдауға қолжетімділік артса, бұл азаматтардың сот төрелігіне деген сенімін күшейтіп, заң үстемдігінің нығаюына әкеледі. Бұл, әсіресе, қоғамдық даму тұрғысынан маңызды. Барлық деңгейде реформалар жасалып, инновациялық шешімдер әзірленсе, заң қызметтері халық үшін шынайы қолжетімді болады.
- Айгүл Омарқызы, маңызды кеңестеріңіз үшін үлкен рахмет! Құқықтық қызметтерді барша халық үшін қолжетімді ету — қоғамның дамуына қосылған үлкен үлес. Сізбен сұхбаттасу өте қызықты болды.
- Рақмет! Бұл мәселе біз үшін өте маңызды, сондықтан оны талқылауға мүмкіндік бергеніңіз үшін алғысымды білдіремін. Жақын болашақта Қазақстанда заң қызметтерінің қолжетімділігі жақсы жаққа өзгеретініне сенемін.
Сұхбаттасқан, Арайлым ӘБСАҒАТ.
